Iwona Grodź – Zaszyfrowane w obrazie. O filmach Wojciecha Jerzego Hasa [recenzja]

 Bardzo dużą radością było dla mnie ukazanie się tej książki. Ze względu na szacunek i podziw jakim darzę twórczość Wojciecha Jerzego Hasa, każde słowo o nim, każda próba analizy jego dzieł jest dla mnie warte podkreślenia i ważne. Dodatkowo, książka jest doskonała edytorsko, jak to zawsze bywa w przypadku wydawnictwa słowo/obraz terytoria, co też ma niebagatelne znaczenie, szczególnie w przypadku takiego twórcy.

Has to czarodziej ekranu. Krytyka nazywała go poetą kina, kreacjonistą wierzącym w obraz. Fabuła stawała zazwyczaj na drugim planie, ważna była przede wszystkim sfera plastyczna. Tworzył wyśmienite, bardzo malarskie dzieła filmowe, pełno u niego zakamuflowanych cytatów i odniesień malarskich. Weźmy chociażby ekranizację Lalki (swego czasu uznano ów film za zbyt wymagający intelektualnie, zbyt subiektywny obraz). Wnętrza, rekwizyty, kostiumy określające charakter bohaterów, długie najazdy kamery, filmowanie zza przeszkód, do tego emocje i napięcia budowane muzyką, dialogami, wszystko to nagrane na brudnoniebieskiej taśmie, dodatkowo potęgującej wrażenia odbiorcy. Daje to uniwersalizm, ponadczasowość, stanowi o odrębności autora.

Dla mnie jednak najwspanialszym, idealnym pod każdym względem filmem pozostanie Sanatorium pod klepsydrą, swoisty esej na Schulzowskie motywy i materie. Ta płynność czasoprzestrzeni, postaci, zjawiskowa oprawa plastyczna, wreszcie namacalna duszność, gęstość wspomnianej wcześniej oprawy plastycznej, mocno odczuwalna przez widza, decydują o wyjątkowości i oryginalności filmu.

Autorka z wyczuciem i pewną systematyzacją podaje informacje biograficzne, skupia się na poszczególnych filmach, zagląda do ich scenopisów, sfery scenograficznej, dokonuje pogłębionej analizy treści, zachowań bohaterów, kostiumów, rekwizytów. Zwyczajnie zgłębia programy ikonograficzne pojedynczych dzieł reżysera. Zdradza też interesujące informacje dotyczące powstawania obrazów.

Tym sposobem powstała bardzo dbała, zrównoważona monografia, fachowa, a jednak przystępna, wprowadzająca nieznane fakty, wpływająca na zaciekawienie czytelnika kolejnymi filmami Hasa. Wielowymiarowa, świetnie oddająca charakterystyczne cechy twórczość wybitnego reżysera. Znakomita książka.