Rachel Abbott - Zabij mnie znów [recenzja]

Przekład: Joanna Dziubińska
Wydawnictwo Filia
Poznań 2016

Czekałam na tę książkę z wielką niecierpliwością. Zachęcona Obcym dzieckiem (tu recenzja) byłam ciekawa kolejnej książki z nadinspektorem Tomem Douglasem w roli głównej. 

Manchester. Młoda utalentowana prawniczka Maggie Taylor (z tym talentem to spora przesada, jej prywatne zachowanie, kompletny brak perspektywicznego myślenia, wykluczają skuteczność w sądzie, postać Maggie pełna jest niedoróbek, a to duży błąd autorki) sprowadza się wraz z dwójką dzieci i mężem Duncanem do miasta nad rzeką Irwell.

Pewnego dnia jej mąż wychodzi z domu, pozostawiając bez opieki kilkuletnie dzieci. Nie daje on znaku życia, można powiedzieć, ze zapada się pod ziemię. W tym samym czasie w Manchesterze zostają zamordowane dwie kobiety łudząco podobne do Maggie. Każda inna kobieta na jej miejscu spakowałaby manatki i uciekła gdzie pieprz rośnie (by chronić dzieci), ona jednak postanawia odnaleźć męża i dowiedzieć się, czy nie porzucił jej przypadkiem dla innej kobiety. Bezmyślność, nierozwaga, a także irytująca czytelnika krótkowzroczność, odbierają przyjemność czytania.

Bez wątpienia, ta książka jest dużo słabsza niż Obce dziecko. Zarys intrygi (jakoś nie trzyma się kupy pomysł na zabijanie kilku niezwykle podobnych do siebie kobiet - czy jest ich aż tyle na terenie jednego miasta? Kolejna z sobowtórek Maggie jest utrzymywana przy życiu, mimo porwania, ale dlaczego? Scena w opuszczonej fabryce jest nieznośnie płaska i niewiarygodna, autorce brakuje chyba sensownych pomysłów, a także kontaktu z rzeczywistością). 

Tom Douglas powoli odkrywa prawdę o zabójstwach, próbując przede wszystkim zapobiec kolejnym śmierciom. Na drodze staje mu nierozważna Maggie, która co krok próbuje zmylić służby. Motywacja jej postępowania jest jednak marnie zarysowana i naprawdę kiepska.

Douglas odkrywa też związek między aktualną sprawą a morderstwami sprzed dwunastu lat, kiedy to też traciły życie bliźniaczo podobne do siebie kobiety. Tamta sprawa nie została wyjaśniona, nie chce on dopuścić do sytuacji, w której znów nie znajdzie winnego.

Autorka porusza też problem zaufania i prawdy w związku. Chodzi tu o Duncana, jego prawdziwe oblicze i przeszłość, która potrafi odnaleźć każdego nawet po latach. Na ile znamy osobę z którą jesteśmy, na ile możemy jej zaufać?

Abbott próbuje małymi środkami odkrywać uniwersalne prawdy, jednak marna i niewiarygodna konstrukcja postaci Maggie odbiera jej powagę i autentyczność. 

Rozczarowanie. Szkoda.

Szczepan Twardoch - Drach [recenzja]

Wydawnictwo Literackie
Kraków 2014

Rozdwojenie zaczyna się już na okładce, a później trwa przez całą książkę, aż po ostatnią jej stronę. Mnogość narracji, mieszanie czasów, losów, wątków. Ten pomysł na fabułę może przeszkadzać, przygniatać, może nawet zniechęcać, ale tylko w skrajnych przypadkach, w większości wciąga i hipnotyzuje.

Śląsk. Jego gwara, skomplikowana historia, charakterne (bądź całkiem niemrawe) postaci, a wszystko to zlepione soczystym, czasem profetycznym, czasem melancholijnym językiem Twardocha.

Ilość skojarzeń, myśli, momentów, które autor chciałby umieścić na jednej stronie swojej powieści przyprawia o zawrót głowy. Intensywność tej powieści dużo kosztuje czytelnika, wymaga  skupienia (skoki narracji, partie gwary śląskiej, ale też częste fragmenty po niemiecku), uwagi i refleksji. 

Co chwilę następuje przeskok między współczesnym Śląskiem a tym z początku XX wieku. Wojny, powstania śląskie, czasy małej stabilizacji, czy teraźniejsza gonitwa, bardzo płynnie przechodzą jedna w drugą, pokazując, że to, co miało miejsce dawno temu, łatwo odrodzi się tu i teraz.

Grzech popełniony przez Josefa Mangora ponad 100 lat temu ma swoje następstwa u jego prawnuka, Nikodema Gemandera. Zmienił się ustrój, granice, język, mowa, obyczaje, jednak rodzinny defekt odradza się w co którymś pokoleniu, i nie ma znaczenie wykształcenie, wiedza, prestiż i możliwości, jakimi mogą kierować się kolejni potomni. Dziedzictwo ułomności i mroczności wciąż jest przekazywane.

Tytułowy Drach, wieczny obserwator i komentator historii, aktualnej rzeczywistości, ale też przyszłości jest z czytelnikiem w każdej chwili. Przypomina, że nasze życie jest krótkie, ulotne i wcale nie wyjątkowe. Te same dylematy przeżywali już ludzie przed wiekami, tylko dekoracje były wtedy inne.

Po nas również pozostanie tylko garść prochów, po nas również za jakiś czas będą stąpać kolejne, niby udoskonalone, ale jednak takie same pokolenia, które nie będą umiały poradzić sobie z własnymi żądzami, kompleksami, ułomnościami. Będą się ranić, zostawiać, cierpieć. Nic się nie zmieni. 

Śmierć jest wieczna, jest bodaj jedyną pewną sprawą/chwilą/momentem w naszym życiu, bez względu na okoliczności historii, status materialny. 

Gorzkie podsumowanie, tak samo gorzkie jak cały ponury, trochę straszny Drach.

Henryk Małkowski - Moje wspomnienia [recenzja]

Wydawnictwo PIW
Warszawa 1958

Henryk Małkowski był utalentowanym aktorem teatralnym i filmowym. Wyróżniał się wielkim poczuciem humoru, które wkładał w niemal każdą swoją rolę, ale, której sporą dawkę zaaplikował także w książkę wspomnieniową. Pasjonował się również charakteryzacją, którą w późniejszych latach kariery zawodowej wykładał w PWST. Zasłużył się organizując teatr dla dzieci, był społecznikiem, animatorem kultury.

Jego wspomnienia to kopalnia wiedzy o teatrze końca XIX, początku XX wieku. Pisał o pierwszych warszawskich kabaretach, które trudno było nazwać literackimi, czy nawet artystycznymi, były tam wówczas żonglerzy, czy tresowane zwierzęta. On sam wspominał Klasę Dramatyczną przy Towarzystwie Muzycznym, która przygotowywała do zawodu aktora. Istniała ona przy Placu Teatralnym, należało uiścić wpisowe (10 rubli), a także uiszczać miesięczną opłatę w wysokości 5 rubli. Po szkole adepci udawali się na tzw. giełdę aktorską, która mieściła się u Bliklego na Nowym Świecie.

Pierwszym teatrzykiem prawdziwie literackim w Warszawie był założony przez dra filozofii, Arnolda Szyfmana, który zainspirowany popularnością Zielonego Balonika zebrał teksty, artystów, muzykę, dekoracje i odniósł sukces. Jego Momus pozyskał przybyłego z Paryża Leona Schillera, prezentował swój program między północą o drugą nad ranem, kiedy to z bali, rautów i teatrów wychodzili (wciąż) spragnieni rozrywki bon wiwanci.

Henryk Małkowski występował z największymi, z rozrzewnieniem wspominał własną parodię Isadory Duncan, z którą (!) wystąpił w Filharmonii Warszawskiej. Spotykał się z Paderewskim, grał z Polą Negri, pracował też z samym Konstantym Stanisławskim. 

Po latach obserwowania modelu aktorstwa, w którym rządzi jednostka, nie ma mowy o grze zespołowej, zaś całym systemem trzęsie jedna gwiazda, która dyktuje warunki, ma największą gażę, był zdziwiony szkołą Stanisławskiego. Wcześniej, aktor specjalizował się z pewnym rodzaju ról, odpowiadającym jego dyspozycjom artystycznym, rola musiała leżeć w charakterze wykonawcy.

U Stanisławskiego w moskiewskim Teatrze Artystycznym pierwszy raz zetknął się z grą zespołową, ale też statystami. We wspomnieniach autor barwnie opisuje ich współpracę, warsztat, działania. 

Starzy znajomi, mistrzowie (Kazimierz Kamiński i Wincenty Rapacki), praca z dziećmi, w teatrach prowincjonalnych, a także wyjazdy do górniczych rejonów Francji, gdzie polscy aktorzy występowali dla emigrantów, ponadto wspomnienia rosyjskich wojaży (zabawna historia z handlarzem wołów). Bogactwo doświadczeń, przygód, mnogość barwnych postaci, pamiątek, reminiscencji - oto książka Małkowskiego.