Wiktoria Bieżuńska - Przechodząc przez próg, zagwiżdżę [recenzja]

 

Wydawnictwo Cyranka

Warszawa 2022

Nigdy jeszcze tak długo nie przeciągłam lektury tak niepozornej rozmiarami książki. Wcale nie dlatego, że chciałam utrzymać w czasie jej obecność w moim życiu. 

Udręczona cierpieniem bohaterki, bezimiennej, traktowanej przedmiotowo, doświadczającej przemocy, będącej żywym ujściem dla frustracji dorosłych, sama czułam się źle. W zasadzie to komplement dla Autorki - sprawienie, że nastrój, koloryt i aura są tak gęste, ciasne, mocne, że aż trudno złapać oddech. 

Dziewczynka, która ma około 9 lat (w jednej z sytuacji przedstawionych w książce widzimy ją na przymiarce u krawcowej) jest najbardziej jaskrawym przykładem cichej przemocy. Popychana, wzgardzana, szykanowana słownie (u wspomnianej wyżej krawcowej słyszy od matki o tym, że jej dziecięca figura nie jest idealna), doświadczająca przemocy fizycznej, jest zagubiona i samotna. Milcząca i obserwująca. 

Poruszająca jest scena odwiedzin u babci, matki ojca. Jeszcze mocniej wybrzmiewa opis ich drogi do babci. Ojciec, ciężki alkoholik, nie zważając na obecność dziecka co chwilę robi przystanki, by pochłonąć kolejne piwo, mała pocieszana ochłapem serdeczności pod postacią słodyczy tkwi obok, rejestrując kolejne coraz bardziej kłopotliwe działania ojca. 

Paradoksalnie, mimo zaawansowanego pijaństwa, jakie trawi ojca, który jeśli już jest obecny to jako dogorywające ciało leżące przed telewizorem pośród kwaśnych oparów trawionego alkoholu, to właśnie do ojca czujemy sympatię. Matka to dręczycielka, przemocowa, agresywna kobieta, która ma ciężką rękę, policzkuje dziecko, szarpie je, bije pasem. Tyle informacji ile daje nam o niej Autorka sprawia, że nie ma w nas krztyny współczucia dla rodzicielki. Agresywna, bez wątpienia nieszczęśliwa, przegrała życie. Mąż alkoholik, nudna praca w sklepie, a do tego wyobrażenia o idealnym dziecku, nijak niepasujące do bohaterki. 

Dziecko na które składają się gorzkie rozczarowania, strach, wycofanie, które naznaczone jest karami cielesnymi (na przykład za wypożyczenie książek z biblioteki, co wydłużyło powrót ze szkoły do domu). Dziecko, które bez ustanku strofowane, wzgardzane, nie ma szans na bycie dzieckiem.

Ta świadomość powoduje, że wraz z treścią spada się głęboko w czarną otchłań smutku. Poruszające. Mocne.

Haruki Murakami - Porzucenie kota. Wspomnienie o ojcu [recenzja]

 

Przekład: Anna Zielińska-Elliott

Wydawnictwo Muza

Warszawa 2022

Tak wiele zaskoczeń: od formatu, sposobu wydania, po ilustracje tajwańskiej artystki, Yan Gao, które swą prostotą i  nowoczesnością wspaniale przełamują wspomnienia, z gruntu przecież historyczne.

Na chwilę oddam głos Autorowi: "(...) jestem zwyczajnym synem zwyczajnego ojca. (...) wszystko jest wyłącznie dziełem przypadku. A my po prostu żyjemy, traktując przypadkowe fakty jako coś unikalnego i niepowtarzalnego, prawda?". 

Spisując wspomnienia zdaje się potwierdzać powyższe słowa. Wiedza jaką ma on o ojcu, jego dzieciństwie, pochodzeniu, rodzinie, daje tylko szczątkowe informacje. Mimo to elementy jakimi dysponuje predestynują Autora do wysnuwania opinii i podejrzeń jakie kierowały ojcem przy podejmowaniu kolejnych życiowych decyzji. Czemu został nauczycielem, jaką drogę przygotowali  dlań rodzice, ile razy dostawał powołania do wojska i jak strasznym życiowym pechem dla całego jego pokolenia było życie w pierwszej połowie XX wieku.

Poza całym tym korowodem zdarzeń, sytuacji, osób, które miały wpływ na historię, już poprzez samo pojawienie się na drodze ojca najbardziej urzekająca jest opowieść o wspólnej podróży jaką obaj odbyli na początku książki.

Ta czarowna, pełna nostalgii i tęsknoty historia o porzuceniu kota, która kończy się niemałym zaskoczeniem jest znamienna i doskonale podsumowująca tą nieuchwytną więź jaką obaj mieli.

Ból, strata, żal za przeszłością, czasami, młodością rodziców, ich nieuchronnym odchodzeniem, wszystko to miesza się z potrzebą naprawy relacji, choćby poprzez unieśmiertelnienie relacji w opowieści.

Jak trudne, złożone są relacje rodzinne, jak niewygodnie jest pisać o tym, a jednocześnie jak bardzo mocno towarzyszy nam tęsknota za idealną, bo niespełnioną relacją, to pokazuje w swoim eseju Murakami.

Mam słabość do Murakamiego, nawet gdy tworzy esej, który nijak nie pasuje do kanonu jaki sam stworzył.

Ewa Stusińska - Miła robótka. Polskie świerszczyki, harlekiny i porno z satelity [recenzja]

 

Wydawnictwo Czarne

Wołowiec 2021

Niestety, nic nie poradzę, dla mnie najbardziej porażającą informacją zawartą w książce jest fakt, iż harlequiny tłumaczył prof. Marcin Król, a także Piotr Amsterdamski, wybitny tłumacz i astronom. Nie, nie ma w moim porażeniu śladu zgorszenia, jest czyste zdziwienie i myśl, że poza oczywistym walorem finansowym pracy, obaj wybitni mieli okazję pobyć chwilę w innym (zgoła) wymiarze.

Kolejne etapy udomowiania seksualności w jej polskiej wersji. Od właściciela sex shopu, który zatrzymywany przez kolejkę amatorów gadżetów nie mógł dopchać się do drzwi, by otworzyć sklep, po opowieść o przesławnej niegdyś Teresie Orlowski, bohaterce porno biznesu i piosenki zespołu Big Cyc.

Jak wyglądały początki świerszczyków, jak rodziły się wydawnictwa, wypożyczalnie i przegrywanie kaset VHS (prehistoryczny odtwarzacz video, oglądany wraz z dinozaurami) spod lady, a także zwierzenia porno aktora z warszawskiego światka.

Są opowieści z ogłoszeń, historie wielokątów zawiązujących się z umawianych telefonicznie spotkań, są także wpis o tym jak tygodnik "nie" dołożył cegiełkę do rozwoju branży.

Autorka działała wielotorowo. Próbuje jak najbardziej kompleksowo podejść do tematu, pokazać zagadnienie z jak najszerszej perspektywy, by ukazać czytelnikom jego rozwój, złożoność i specyfikę. Nie potrafię jednak odgadnąć jak odniosą się do publikacji ludzie, którzy pojawili się na świecie długo po końcówce lat 80. i dzikich wręcz latach 90., które dominują w opowieści. Czy bez wspomnień i świadomości, znajomości specyfiki tamtych lat możliwe będzie zrozumienie i utrzymanie zainteresowania treścią? Nie wiem.

Magdalena Idem - Manekin w peniuarze [recenzja]

 

Wydawnictwo Czarne

Wołowiec 2022

W filmie "Jego ekscelencja subiekt" Eugeniusz Bodo myszkuje za kulisami Domu Mody Bogusława Hersego. Przerzuca koszule, zachwalając kolejne egzemplarze, nagle kamera zmienia położenie i możemy podglądać wyposażenie i architekturę równie legendarnego, co zapomnianego już biznesu Hersów.

To wspomnienie przedwojennych kadrów wraca i rodzi pytania: o historię polskich domów mody (jak się w trakcie lektury okaże "tak zwanych"), o najsłynniejszych ich twórców, reżyserów pokazów, sposób wabienia klientów, chwyty marketingowe, klientelę i najsłynniejsze miejsca związane z modą.

Wspaniałe fotografie, przedruki plakatów, zaproszeń, reklam to kopalnia wiedzy, moc ciekawostek, a także zwrócenie uwagi na świat dawno miniony.

Autorka sięga po kilka znaczących tematów, które niejako identyfikują epokę i jej specyfikę: jest więc miejsce dla Antoniego Cierplikowskiego, są singerowskie maszynistki, walka o higienę i wspominki niegdysiejszych kosmetyczek i higienistek, są najsłynniejsze pisma kobiece, modowe, kawiarnie mody i sztuki, historia (choć krótka) jedwabi milanowskich, rautów i bali, które w stolicy miały więcej tytułów, nagród, niżli były w stanie unieść podczas jednej nocy.

Te smaczki, tak pięknie podane w gustownej, utrzymanej w stylistyce epoki książce są kompendium informacji o tym czym żyła ówczesna Polska. Ta opowieść łączy w sobie wątki, które pokazują jak łączyły się wpływy polityczne, marketingowe, ekonomiczne, jak duże znaczenie miało pochodzenie, znajomości, kontakty społeczne i uwarunkowania finansowe, które na każdym szczeblu drabinki (patrząc od najuboższych po najbogatszych) mają swoje punkty odniesienia.

Momentami aż zapiera dech, gdy czyta się o fantazji twórców, marketingowców czy ówczesnych celebrytów, rozpowszechniających modę i tworzących potrzeby dla innych. Slogany reklamowe, kampanie, sposoby pozyskiwania klientów i podkręcanie ich ciekawości kolejnymi zabiegami czyta się z prawdziwym zainteresowaniem.

Najgorsza jest świadomość, że cały ten wesoły kram, czasem bankrutujący, czasem odradzający się, zawsze zaś pełen fantazji i werwy został bezpowrotnie zmieciony przez wojenną machinę. Bezlitosną i nieodwracalną.